Aanpak arbeidsuitbuiting door Inspectie SZW faalt

13 oktober 2021

De Inspectie SZW heeft sinds 2018 tientallen miljoenen extra budget om arbeidsuitbuiting tegen te gaan. Toch zijn er minder strafzaken geweest en nauwelijks meer boetes uitgedeeld. Dat is de harde conclusie van de Algemene Rekenkamer over de aanpak van arbeidsuitbuiting in hun rapport met de veelzeggende titel Daders vrijuit, slachtoffers niet geholpen – knelpunten aanpak arbeidsuitbuiting.

Wetsartikel mensenhandel

Arbeidsuitbuiting is strafbaar gesteld in het wetsartikel mensenhandel (artikel 273f Wetboek van Strafrecht). Bij arbeidsuitbuiting gaat het onder meer om dwang, (dreiging van) geweld, misleiding, lange werkdagen en onderbetaling. Het kan ook zijn dat werknemers niet worden gedwongen, maar wel ernstig worden benadeeld. Dat is bijvoorbeeld het geval als de Wet minimumloon en/of de Arbeidstijdenwet ernstig en meervoudig worden overtreden. Die gevallen van ernstige benadeling vallen onder de bestuursrechtelijke aanpak.

Bestrijding arbeidsuitbuiting

Bij de bestrijding van arbeidsuitbuiting, wordt de strafrechtelijke aanpak met de bestuursrechtelijke handhaving gecombineerd. En juist die aanpak blijkt niet effectief te zijn.

Werkdruk Inspectie SZW

Zo merken inspecteurs wel signalen op tijdens bedrijfsbezoeken, maar melden zij dat niet. Dit ligt aan de werkdruk bij de Inspectie SZW, maar ook aan een gebrek aan training van de inspecteurs. Opvallend is dat inspecteurs ook aangeven dat zij vaak geen melding maken, omdat zij ervan uit gaan dat hun collega’s bij opsporing toch geen tijd hebben om de melding verder op te pakken. Dat laatste blijkt ook wel uit de cijfers over de afgelopen jaren: In 2019 werden 106 meldingen gedaan, waarvan er 4(!) tot een onderzoek leidden.

Opleggen boete

De Inspectie zelf geeft aan niet veel meldingen strafrechtelijk op te kunnen pakken, omdat er veel bewijs moet zijn voordat er sprake is van uitbuiting in de zin van de wet. Dat betekent dat de Inspectie vaak kiest voor het opleggen van een boete in plaats van de strafrechtelijke vervolging. Juist daar wringt de schoen. Dit zijn namelijk vaak relatief lage boetes, die zelfs door werkgevers worden ingecalculeerd. Schrijnend is bovendien dat de Inspectie bij deze aanpak de slachtoffers van uitbuiting nauwelijks hulp en bescherming bieden.

Arbeidsmigranten veelal slachtoffer

Onder de slachtoffers bevinden zich veel arbeidsmigranten die voor een plek om te wonen afhankelijk zijn van dezelfde werkgever. Als zij meewerken aan een onderzoek van de Inspectie, riskeren zij hun werk en tijdelijke woonplek kwijt te raken. Voor sommigen kan dit er zelfs toe leiden dat zij het land worden uitgezet. Zodoende blijft met de huidige aanpak ook nog eens een groot deel van de slachtoffers buiten beeld.

Betere bescherming werknemers

Volgens de Algemene Rekenkamer is “een sterk verbeterde aanpak nodig om het ‘veelkoppig monster’ dat arbeidsuitbuiting is, effectief te bestrijden en ernstig benadeelde werknemers beter te beschermen.” Dat betekent dat wetgeving moet worden aangepast om slachtoffers beter te kunnen helpen. Ook moet de bereidheid van inspecteurs en ketenpartners om melding te maken van misstanden worden verhoogd.

Het is maar de vraag of er daadwerkelijk verandering gaat plaatsvinden. Heeft u vragen over arbeidsuitbuiting? Heeft u wel te maken met een strafrechtelijke vervolging? Neem dan contact op met één van onze specialisten.