Het ‘Wietexperiment’ voor Almeerse coffeeshops

2 augustus 2024

De gemeente Almere neemt samen met negen andere Nederlandse gemeenten deel aan het landelijk experiment gesloten coffeeshopketen, ook wel het ‘wietexperiment’ genoemd. Almere kent momenteel twee coffeeshops, één net buiten het centrum en één in Almere Haven, maar er bestaat ruimte om uit te breiden. Volgens de gemeente Almere zou in augustus 2024 mogelijk al een coffeeshop openen aan de Grote Markt.

Aanleiding

Omwonenden staan over het algemeen niet te springen voor de opening van een nieuwe coffeeshop, uit angst voor een toename in criminaliteit. Echter, coffeeshops kunnen juist bijdragen aan het verminderen van overlast, nu het de illegale straathandel in verdovende middelen vermindert. In het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ werd reeds gesproken over de mogelijkheid een experiment te starten als het gaat om de teelt en verkoop van hennep of hasjiesj voor recreatief gebruik in een gesloten coffeeshopketen. Daarmee zou kunnen worden nagegaan of en hoe op kwaliteit gecontroleerde hennep gedecriminaliseerd aan coffeeshops kan worden geleverd. Anders gezegd: een legale verkoop van hennep door coffeeshops. Daarnaast wil het kabinet onderzoeken wat de effecten van een dergelijk experiment zijn op de criminaliteit, veiligheid, overlast en de volksgezondheid. In oktober 2023 stelden de Almeerse partijen D66, Leefbaar Almere en GroenLinks al vragen over eventuele nieuwe coffeeshops in Almere Buiten, Almere Poort en de heropening van de coffeeshop op de Grote Markt. De partijen stelden dat coffeeshops van belang zijn bij het tegengaan van de gezondheidsrisico’s, omdat de coffeeshops bijdragen aan preventie en voorlichting. Ook werden zorgen geuit, omdat cannabisgebruikers die cannabis kopen in een coffeeshop minder snel zouden overstappen op harddrugs dan gebruikers die via een illegale straatdealer aan verdovende middelen komen.

Het wietexperiment

Het wietexperiment houdt – kort gezegd – in dat coffeeshops door de overheid gereguleerde hennep mogen verkopen, naast het aanbod dat al werd gedoogd. Coffeeshops gaan daarmee van enkel een gedoogd aanbod naar (tevens) een legaal aanbod van hennep. De volgende fase is recent van start gegaan, op 17 juni 2024, en dan mogen (geleidelijk) de door de overheid gereguleerde producten worden verkocht. Gedurende het experiment wordt afgeweken van de bestaande wet- en regelgeving. Het verbod in artikel 3 van de Opiumwet ten aanzien van onder meer het telen, afleveren en verkopen wordt gedurende het experiment buiten toepassing verklaard. Dit betekent dat de teelt en levering of aanvoer van de hennep – de zogenoemde ‘achterdeurproblematiek’ – en de verkoop daarvan in coffeeshops niet strafrechtelijk kan worden vervolgd. Dit geldt uitsluitend en voor zover die handelingen worden verricht binnen de kaders van het experiment. Ook wordt de gedoogbeschikking omgezet aar een expliciete verklaring. Door te experimenteren met een gesloten keten van de productie van hennep bestemd voor de levering aan en verkoop in coffeeshops kan onderzoek worden gedaan naar de effecten daarvan voor de volksgezondheid, criminaliteit, openbare orde en veiligheid en overlast. De regering kiest ervoor om eerst te experimenteren en de effecten hiervan te bestuderen, alvorens een meer definitieve beslissing te nemen over de ontwikkeling van het coffeeshopbeleid.

Dat betekent overigens niet dat de gemeente, indien noodzakelijk, niet handhavend optreedt tegen deze coffeeshops. Indien een coffeeshop zich niet aan de regels houdt, zoals het experiment deze voorschrijft, dan kan de burgemeester bestuursrechtelijke maatregelen opleggen en uiteindelijk zelfs besluiten tot sluiting van de coffeeshop.

Gereguleerde hennep

Als advocaat volg ik met interesse het wietexperiment. Het is voor coffeeshophouders prettig dat voor coffeeshops wat meer positieve geluiden opgaan. Een bekend probleem voor coffeeshophouders is dat zij wel hennep en hasjiesj mogen verkopen aan klanten, maar slechts een beperkte voorraad mogen hebben. Voor coffeeshophouders is van belang dat zij van goed levensgedrag zijn. Indien sprake is van ‘slecht levensgedrag,’ bijvoorbeeld vanwege strafrechtelijke veroordelingen in het verleden, komt de exploitatievergunning en gedoogverklaring in het geding. Het in bezit hebben van te veel hennep kan een strafrechtelijke veroordeling opleveren. Voor coffeeshophouders is een beperkte voorraad toegestaan, maar is het zelf kweken van hennep bijvoorbeeld strafbaar. Met het experiment kijkt de overheid naar de gehele drugsketen, van het kweken van de hennep tot het transport alsmede de inkoop en verkoop door coffeeshops.

Tijdens dit experiment wordt gereguleerde hennep verkocht, die door maximaal tien telers gekweekt wordt en ook wordt gecontroleerd op kwaliteit. De overheid heeft deze telers aangewezen en zij zorgen ook voor beveiligd vervoer naar de coffeeshops. Inmiddels heeft de gemeente Almere ook het Coffeeshopbeleid Gemeente Almere 2024 vastgesteld. Het Coffeeshopbeleid uit 2023 wordt daarmee in overeenstemming gebracht met de wet- en regelgeving van het experiment.

Hoelang gaat het experiment duren?

Vooralsnog zal de experimenteerfase, die naar verwachting in september 2024 van start gaat, minimaal vier jaar duren. In deze periode volgen onderzoekers de effecten van het experiment en na afloop zal een evaluatie plaatsvinden. Het kabinet kan op basis van de evaluatie besluiten het experiment met (maximaal) anderhalf jaar te verlengen. Voor het einde van het experiment zal het dan zittende kabinet een besluit nemen over het toekomstige drugsbeleid. Als na het experiment wordt teruggekeerd naar enkel gedogen, zal het lokale beleid daarop worden aangepast. Wanneer door het kabinet wordt besloten de experimentregels om te zetten in algemeen geldende wetgeving, zal dan worden bepaald wat dat precies betekent voor de lokale regelgeving en de rechten van de dan zittende coffeeshophouders. Een boeiende ontwikkeling om in de gaten te houden!