Verklaring van Geen Bezwaar (VGB)

19 februari 2024

Door: Rachel Bruinen & Maud Koper

Als je als militair strafrechtelijk wordt vervolgd, kan dat consequenties hebben voor je Verklaring van Geen Bezwaar (hierna: VGB). Voor burgers is dit de Verklaring omtrent Gedrag (VOG), die door het ministerie van justitie wordt verstrekt en niet verder gaat dan het opvragen van gegevens uit de Justitiele Documentatie. Voor de VGB wordt diepgravender onderzoek gedaan. Als militair ben je zowel in diensttijd als daarbuiten militair en gebonden aan het militaire straf- en tuchtrecht. Dat maakt dat het niet uitmaakt of die strafrechtelijke verdenking, bijvoorbeeld het rijden onder invloed of een vechtpartij in de kroeg, in privétijd is voorgevallen. Ook kan alleen de verdenking al consequenties hebben voor de VGB, dat is dus niet pas het geval nadat de strafzaak is afgerond en die tot een veroordeling heeft geleid.

Zonder VGB kun je als militair geen werk doen. Dat betekent ook dat het belangrijk is om te weten wat je in dit soort situaties kunt doen om ervoor te zorgen dat de VGB alsnog wordt verleend. Wij staan regelmatig militairen in dit soort situaties bij en besteden om die reden kort aandacht aan hetgeen je hierover moet weten.

Wat is een VGB en wat houdt het veiligheidsonderzoek in?

Militairen hebben een vertrouwensfunctie. Dat betekent dat zij een VGB nodig hebben om hun werk te kunnen verrichten. De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) doet eerst een veiligheidsonderzoek. Dat onderzoek duurt ongeveer acht weken en daarin wordt onderzocht of je als militair bij de aanstelling een risico vormt voor de staatsveiligheid of andere staatsbelangen. Anders dan bij de VOG zoals die voor burgers geldt, bestaat het administratieve onderzoek niet alleen uit het controleren van de Justitiële documentatie. Er wordt gekeken naar de systemen van onder andere de gemeente en politie en justitie. Ook de financiële situatie kan onder het onderzoek vallen. Als je langere tijd naar het buitenland bent geweest, kan de MIVD zelfs navraag doen bij een buitenlandse collegadienst.

Er zijn op drie niveaus veiligheidsonderzoeken: A, B en C. Een B- of C-onderzoek is een administratief onderzoek. Alleen als de verkregen gegeven aanleiding geven tot diepgaander onderzoek, volgen gesprekken met de betreffende militair en met andere personen die informatie over je kunnen geven. De A-onderzoeken zijn het zwaarste in omvang en diepgang. Bij een A-onderzoek horen altijd gesprekken, of de uitkomsten van het administratieve onderzoek nu wel of niet goed zijn.

Als het onderzoek goed wordt bevonden, geeft de minister van Defensie in beginsel een VGB  af.

Beoordeling van een VGB

Het kan zijn dat tijdens het veiligheidsonderzoek bezwaren naar voren komen en de minister geen VGB afgeeft. In de Wet op de veiligheidsonderzoeken en de Beleidsregel veiligheidsonderzoek 2021 staat een en ander omschreven. In het onderzoek wordt uitsluitend rekening gehouden met: (Artikel 7 lid 2 onder a Wet veiligheidsonderzoeken)

1. Justitiële en strafvorderlijke gegevens;
2. Gegevens die deelneming of steun aan staatsgevaarlijke en/of antidemocratische activiteiten betreffen;
3. Persoonlijke gedragingen of omstandigheden zoals verslavingen, financiële kwetsbaarheden en leugenachtig, heimelijk, niet-integer, onverantwoord en risicovol gedrag.

Bij de eerste categorie, die eventuele veroordelingen voor een strafbaar feit inhouden, kijkt de MIVD naar de volgende aspecten: (Beleidsregel veiligheidsonderzoeken 2021)

• de aard van de gegevens
• het aantal gegevens (van hoeveel strafbare feiten word je verdacht of ben je ooit veroordeeld)
• de aard en zwaarte van de misdrijven
• de ouderdom van de gegevens
• de zwaarte van de opgelegde straf of maatregel
• de leeftijd op de pleegdatum
• de relatie van dit gegeven tot de specifieke (te vervullen) vertrouwensfunctie

Aard en zwaarte van de misdrijven

Als je als militair voorkomt in de systemen van politie of justitie, of dat nu als verdachte of als veroordeelde is, wordt dus rekening gehouden met bovengenoemde factoren. Ten aanzien van de aard en zwaarte van de misdrijven waarvan je wordt verdacht of waarvoor je bent veroordeeld, geldt dat ten aanzien van bepaalde strafbare feiten, de aanvraag voor een VGB strenger wordt beoordeeld dan voor andere strafbare feiten.

Dat is allereerst het geval ten aanzien van drugsdelicten. Het weigeren of intrekken van een VGB vindt in beginsel plaats indien sprake is van een misdrijf als omschreven in artikel 13 lid 2 Opiumwet, waaronder niet alleen de handel in harddrugs maar ook het bezit daarvan is strafbaar gesteld. Het weigeren of intrekken van een VGB bij dat soort strafbare feiten is in lijn met het zero tolerance-drugsbeleid van Defensie (Aanwijzing van de secretaris-generaal nr. A/925). Het voor het eerst gebruiken of bezitten van een gebruikershoeveelheid (maximaal vijf gram) softdrugs zal in de regel niet leiden tot het intrekken van een verklaring, tenzij hierbij een relatie met de dienst bestaat. Dat betekent dat ook het gebruik of bezit van softdrugs in diensttijd (of in privétijd in uniform), op een militaire locatie of met andere militairen, kan leiden het intrekken van een VGB. Deze uitzondering voor het bezit en gebruik van een gebruikershoeveelheid softdrugs geldt niet voor militairen van de Koninklijke Marechaussee: voor deze militairen geldt ook ten aanzien van softdrugs een zero tolerance-beleid.

Daarnaast wordt een VGB in beginsel altijd geweigerd of ingetrokken wanneer het gaat om een zedenmisdrijf.

Opgelegde straf of maatregel

Zoals uit het voorgaande blijkt, is één van de aspecten waarmee rekening wordt gehouden, de aard of zwaarte van de opgelegde straf of maatregel. In het algemeen wordt tot uitgangspunt genomen dat een geldboete van minimaal € 1000,- of een taakstraf van 40 uur of meer bij de beoordeling van een VGB wordt gezien als ‘zware straf’, waardoor de VGB wordt ingetrokken of geweigerd. Dat maakt dat het in de strafzaak van belang is een militair strafrechtspecialist in te schakelen. Zo kan onder andere aan de rechtbank of het gerechtshof wordt verzocht rekening te houden met de consequenties voor het al dan niet intrekken van een VGB.

Conclusie

Uit het voorgaande blijkt dat een strafzaak grote gevolgen kan hebben voor een verdere carrière bij Defensie. Een veroordeling door de militaire rechter kan immers als consequentie hebben dat je VGB wordt ingetrokken of niet langer wordt verlengd. Zowel in de strafzaak als in een VGB-procedure is het van belang een militair specialist in te schakelen.

Wij staan militairen niet alleen in straf- en tuchtrechtelijke aangelegenheden bij, maar ook in procedures rondom het verkrijgen van de VGB. Na de aanvraag van een VGB, kunt u een voornemen krijgen tot weigering van de afgifte. Wij kunnen u helpen met het schrijven van een zienswijze daarop, waarop wij namens u reageren op het voornemen tot het weigeren van de VGB. Mocht na de zienswijze worden beslist dat de VGB niet wordt verleend, kunnen wij daartegen in bezwaar en uiteindelijk in beroep.

Neem gerust contact met ons op voor vragen!