Ouderlijk gezag en erkenning. De verschillen op een rij

29 oktober 2024

Inleiding

Zoals genoemd in het blog over het recht op omgang van de biologische vader met zijn kind, worden steeds meer kinderen geboren buiten een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Een belangrijk gevolg daarvan is het juridische vaderschap niet automatisch wordt vastgelegd. Dit moet via erkenning geregeld worden.

De erkenning van een kind is iets anders dan het ouderlijk gezag hebben over een kind. Erkenning betreft de juridische vaststelling van het ouderschap, gezag gaat over de juridische zeggenschap over een kind. Als je je kind hebt erkend, betekent dus niet dat je ook het ouderlijk gezag hebt over je kind. Tot 2023 moest de aanvraag van het gezag worden geregeld na de erkenning. Iets dat in de praktijk regelmatig werd vergeten. Of waar ouders het niet over eens waren. Per 1 januari 2023 leidt de erkenning automatisch tot het ouderlijk gezag. Tenzij bij de erkenning wordt aangegeven dat dit niet gewenst is en er geen gezamenlijk gezag tot stand moet komen door de erkenning.

In dit blog wordt het onderscheid tussen erkenning en ouderlijk gezag uitgelegd. Bovendien wordt de nieuwe wet over gezamenlijk gezag door erkenning besproken.

Erkenning

Wanneer iemand een kind erkent ontstaat er tussen diegene en het kind een familierechtelijke betrekking, ofwel een juridische band.

De erkenning kan zowel vóór de geboorte als na de geboorte van het kind plaatsvinden. Een kind kan niet zomaar worden erkend. Allereerst heeft de erkenner hiervoor toestemming nodig van de moeder van het kind. Ten tweede moet de erkenner zestien jaar of ouder zijn. Ten derde moet de erkenner zelf naar de burgerlijke stand gaan en daar diens identiteitsbewijs tonen.

Vervolgens zal de ambtenaar van de burgerlijke stand al dan niet een akte van erkenning opmaken en inschrijven. Een erkenningsakte wordt niet zonder meer ingeschreven. De ambtenaar moet onder meer onderzoeken of het kind al door iemand anders is erkend; of schriftelijke toestemming van de moeder vereist is en gegeven is, en wat het doel van de erkenning is. Een erkenning mag bijvoorbeeld geen verkapte gezinshereniging ten doel hebben.

Gevolgen van de erkenning

Het erkennen van een kind brengt verschillende gevolgen met zich mee, waaronder:
het ontstaan van een familierechtelijke betrekking, ofwel een juridische band tussen de erkenner en het kind;
in beginsel het automatisch gezamenlijk gezag met de moeder (per 1 januari 2023);
een (financieel) onderhoudsplicht van de erkenner ten aanzien van het kind;
toepassing van het wettelijk erfrecht;
de mogelijkheid het verkrijgen van de nationaliteit en de achternaam van de erkenner.

Ouderlijk gezag

Kort gezegd houdt het ouderlijk gezag in dat de juridische ouder(s) van een kind verantwoordelijk is/zijn voor diens opvoeding en verzorging en hierover ook beslissingen nemen. Een dergelijke beslissing (ook wel een gezagsbeslissing genoemd) ziet o.a. op het hoofdverblijf van een kind, medische behandelingen, het (al dan niet) medicijngebruik, een schoolkeuze, een vakantie en de aanvraag van een paspoort.

In de praktijk komt het voor dat ouders met gezamenlijk gezag niet samen tot een gezagsbeslissing kunnen komen. Zo zijn er veel conflicten tussen ouders over een medische behandeling van hun kind of een voorgenomen verhuizing. Ouders kunnen in dat geval (via een advocaat) de rechter om vervangende toestemming vragen. De rechter neemt dan een beslissing over het geschil en geeft toestemming namens de ouder die geen toestemming geeft voor deze beslissing.

Gezamenlijk gezag door erkenning per 1 januari 2023

Per 1 januari 2023 is de wet ten aanzien van erkenning en ouderlijk gezag gewijzigd in die zin dat ook ongehuwde ouders en niet-geregistreerde partners automatisch het gezamenlijk gezag krijgen bij de erkenning van het kind. Door deze wetswijziging is niet alleen een einde gemaakt aan het voornoemde onderscheid, maar is ook aansluiting gezocht bij de huidige maatschappelijke opvattingen en het beter waarborgen van het belang van het kind.

Deze wet is echter niet van toepassing op alle erkenningen. Zo ziet de wet slechts op erkenningen die zijn gedaan vanaf 1 januari 2023. Wat betreft de erkenningen die zijn gedaan vóór 1 januari 2023 blijft voor het ontstaan van gezamenlijk gezag een verzoek (samen met de moeder) bij de rechter nodig.

Meer weten?

Wil je meer weten over de erkenning van een kind, gezamenlijk gezag aanvragen of wijzigen, of vervangende toestemming vragen voor een gezagsbeslissing? Neem gerust contact met ons op. Als je in aanmerking komt voor gefinancierde rechtsbijstand, dan kunnen wij jou ook op die basis als advocaat bijstaan.