Opnieuw verzoeken tot overlevering aangehouden wegens slechte Belgische detentieomstandigheden

28 december 2022

Vandaag hield de rechtbank Amsterdam opnieuw twee Belgische overleveringsverzoeken aan. De Belgische autoriteiten hadden via een Europees Arrestatiebevel (EAB) om overlevering van twee verdachten van informatiecriminaliteit gevraagd. Maar tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak werd door de verdediging naar voren gebracht dat opnieuw is gebleken dat de detentieomstandigheden in België zeer zorgwekkend zijn. Daarbij werd onder andere gewezen op een nieuw rapport van het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT rapport, d.d. 29 november 2022) waarin werd gewezen op nieuwe problemen die worden veroorzaakt door understaffing (personeelstekorten) in de Belgische gevangenissen waardoor gedetineerden worden blootgesteld aan een inhumane behandeling. Bijvoorbeeld door 23 uur op hun cel te moeten doorbrengen, wat gelijk kan worden gesteld met isolatie van een gedetineerde. Ook is er onvoldoende toegang tot de medische dienst en wordt geen dagprogramma aangeboden. Daarnaast spreekt het rapport over voortdurende overbevolking, geweld tussen gedetineerden en aanhoudende korte stakingen.

De Internationale Rechtshulpkamer (IRK) van de rechtbank Amsterdam besloot daarop om eerst meer duidelijkheid te vragen over de gevolgen van voortdurende personeelstekorten voor de detentieomstandigheden in Belgische gevangenissen. De beslissingen over de overlevering werd daarom aangehouden. Van de Belgische autoriteiten wordt verwacht binnen twee maanden met afdoende informatie te komen. Gezien de al geruime tijd voortslepende problematiek die in het CPT-rapport wordt beschreven en de achtergronden daarvan, is het de vraag of dit gaat lukken.

De rechtbank merkt op dat de in het CPT rapport benoemde problemen in de Belgische gevangenissen in recente mediaberichten bevestigd worden. Daarbij verwijst de rechtbank naar een artikel uit de Belgische krant De Standaard van 25 november 2022. De kop van het artikel luidt: “Directeurs komen in opstand tegen toestand in hun gevangenis. ‘We worden gedwongen mensenrechten te schenden “. Uit het artikel van De Standaard blijkt dat het aantal gedetineerden in België weer is gestegen tot 11.300 terwijl na een lang conflict met de vakbonden is afgesproken dat het aantal gedetineerden onder de 10.000 diende te blijven. De gevangenisdirecteuren sluiten zich met hun brandbrief aan bij de vakbonden, die wekelijks stakingen organiseren om de toestand aan te klagen.

In 2017 en 2018 werden overleveringen aan België ook al tijdelijk opgeschort vanwege stakingen onder het gevangenispersoneel, tekort aan persoonlijke ruimte in de cel en zeer gebrekkige sanitaire voorzieningen. Daarop volgden garanties van de Belgische autoriteiten dat Nederlandse gedetineerden alleen in gevangenissen zouden worden geplaatst waar niemand op de grond hoefde te slapen, er voldoende ruimte per gedetineerde was, inclusief goede sanitaire voorzieningen.

Daarmee leek het probleem opgelost. Met de garanties, die doorwerkten in alle zaken, mocht weer worden overgeleverd aan België.

Maar de IRK komt nu tot het oordeel dat de eerder afgegeven algemene garanties vanwege de recente ontwikkelingen in het Belgische gevangeniswezen niet langer toereikend zijn. Het is – in afwachting van de gevraagd informatie en nieuwe garanties uit België- te verwachten dat meer Belgische verzoeken tot overlevering zullen worden aangehouden.