Eindelijk mondkapjes voor gedetineerden
27 januari 2021
Door: Rachel Bruinen
‘Al bijna duizend gedetineerden in quarantaine na besmettingen’, zo bracht de NOS op 14 januari 2021 naar buiten.Dit was niet de enige krantenkop over besmettingen in gevangenissen. De afgelopen weken hebben verschillende uitbraken van het coronavirus voorgedaan in onder meer PI Ter Apel en PI Nieuwegein. Onder gedetineerden bestond en bestaat – begrijpelijkerwijs – onrust. Zo blijkt het naleven van de anderhalvemeter-maatregel vaak niet mogelijk, draagt het personeel niet altijd een mondkapje en blijft het gebruik van meerpersoonscellen gehandhaafd. Bovendien is het gedetineerden niet toegestaan zelf een mondkapje te dragen, waardoor zij zelf geen voorzorgsmaatregelen kunnen nemen
Mondkapjesplicht in gevangenis
Aan dat laatste komt met ingang van vandaag, 27 januari 2021, eindelijk verandering. Waar in de vrije samenleving al bijna twee maanden een mondkapjesplicht geldt voor publieke binnenruimten, was dat in gevangenissen niet het geval. Het personeel en bezoekers droegen een mondkapje, maar gedetineerden was dat niet toegestaan. Volgens de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en volgens demissionair minister Dekker zou dat zijn vanwege de veiligheid: gedetineerden moeten herkenbaar zijn en bewaarders moeten aan de gezichtsuitdrukking van gedetineerden kunnen zien wat hun gemoedstoestand is. Bovendien zou het dragen van een mondkapje volgens de minister weinig toevoegen aan de al geldende maatregel.
Aangifte voor mondkapjes
Hierop is veel kritiek gekomen. Zo heeft een groep gedetineerden in de gevangenis in Heerhugowaard aangifte gedaan omdat zij geen mondkapjes mogen dragen en daardoor een groter risico lopen. Wanneer zij dat wel doen, worden zij zelfs disciplinair gestraft. De Nederlandse Vereniging voor Strafrechtadvocaten (NVSA) heeft het toenemende aantal besmettingen op verschillende manieren onder de aandacht gebracht en heeft in dat kader opgeroepen de veiligheidsmaatregelen te herzien, zodat het ook voor gedetineerden mogelijk wordt een mondkapje te dragen.
Advies OMT
Door de vele uitbraken binnen het gevangeniswezen heeft minister Dekker het Outbreak Management Team (OMT) om advies gevraagd. Dat advies is op 20 januari jl. uitgebracht en houdt kort gezegd in dat de 1,5 meter afstand tussen personen essentieel is. Wanneer blijkt dat het inregelen van de 1,5 meter afstand niet mogelijk is, dan is gebruik van niet-medische mondmaskers volgens het OMT geëigend.
Door de minister is vervolgens besloten het gebruik van mondkapjes in alle inrichtingen van DJI voor medewerkers, bezoekers en justitiabelen te verplichten wanneer het houden van 1,5 meter afstand niet mogelijk is. Ook wanneer die afstand mogelijk is, staat het gedetineerden vrij een mondkapje te dragen. Wel kan de directeur besluiten daarvan af te wijken. Hij kan gedetineerden verbieden een mondkapje te dragen wanneer de veiligheid, leefbaarheid en/of zorg en behandeling van justitiabelen hiertoe noodzaken. Hij kan het ook verbieden wanneer de veiligheid van medewerkers in het geding is, bijvoorbeeld bij een dreigende situatie waarbij het identificeren van gedetineerden van belang is of bij een afdeling voor gedetineerden met beheersproblematiek. De directeur kan gedetineerden ook verplichten juist wel een mondkapje te dragen, bijvoorbeeld wanneer sprake is van (mogelijke) besmettingen. De toekomst zal uitwijzen hoe de verschillende gevangenissen hiermee zullen omgaan.
Verloven opgeschort gedurende lockdown
Hoewel gedetineerden nu eindelijk de mogelijkheid krijgen zichzelf te beschermen, hebben de aanscherpingen ook een keerzijde. Zo worden in beginsel (opnieuw) alle verloven opgeschort gedurende de lockdown. Alleen in uitzonderlijke situaties wordt verlof verleend, zoals bij het afscheid nemen van een overleden familielid. Alleen gedetineerden die al in een (zeer) beperkte beveiligde inrichting of op een beperkt beveiligde afdeling (bba) verblijven, behouden hun verlof wanneer zij al buiten de PI aan het werk waren. Voor deze groep is het weekendverlof ook nog toegestaan. Daarnaast is ook het bezoek opnieuw ingeperkt. Er mag maximaal 1 persoon per keer op bezoek komen en de ouder-kinddagen worden opgeschort. Net als in de vrije samenleving is het te hopen dat de lockdown snel kan worden afgebouwd.
