Adolescentenstrafrecht: gemiste kans
13 juni 2013
Door: mr. R. el Hessaini, voor Advocatenblad
Op 28 en 30 mei jl. vergaderde de Tweede Kamer over het veelbesproken en aan hevige kritiek onderworpen wetsvoorstel adolescentenstrafrecht. Invoering daarvan zou noodzakelijk zijn omdat bij adolescenten een aparte benadering nodig is. Daarmee wordt gedoeld op het wetenschappelijk inzicht dat hersenen van adolescenten nog tot het 25ste levensjaar in ontwikkeling zijn.
Leeftijdsgrens
Met invoering van het adolescentenstrafrecht wordt het mogelijk gemaakt om een jeugdsanctie toe te passen op jongeren tot 23 jaar. De leeftijdsgrens voor de mogelijkheid om een dergelijke sanctie toe te passen, wordt daarbij opgetrokken van 21 naar 23 jaar. Dit betreft een uitzonderingsmogelijkheid en geen hoofdregel. Daardoor is toepassing alleen mogelijk als de rechter daartoe aanleiding ziet in de persoonlijkheid van de adolescent en/of de omstandigheden waaronder het feit is begaan.
Taakstraf verhinderen
Maar naast dit op zich positieve onderdeel, bevat het wetsvoorstel ook een uitgebreid pakket aan maatregelen om strenger straffen en een lik-op-stuk beleid mogelijk te maken. Het voert te ver om in deze bijdrage alle maatregelen uitgebreid te behandelen. Volstaan wordt met een aantal sprekende voorbeelden. Zo wordt voorgesteld om – net zoals dat nu bij meerderjarigen het geval is – de mogelijkheid tot het opleggen van een taakstraf in geval van ernstige misdrijven te verhinderen.
Ook wordt voorgesteld bij onvoldoende medewerking van de jeugdige aan de Gedragsbeïnvloedende Maatregel een tijdelijke terugplaatsing in de justitiële jeugdinrichting mogelijk te maken en toepassing te bevorderen van de ISD-maatregel bij jongvolwassenen en van een volwassenensanctie op jeugdigen vanaf 16 jaar. Verder wordt voorgesteld de mogelijkheden bij een strafbeschikking van het Openbaar Ministerie uit te breiden door ook reclasseringstoezicht, locatiegeboden en -verboden op te leggen. Ook wordt geopperd om strenger op te treden bij mislukte taakstraffen.
PIJ-maatregel
Een ander, zeer onder vuur liggend voorstel, betreft de mogelijkheid om de PIJ-maatregel om te zetten in TBS wanneer vermoed wordt dat de veroordeelde nog gevaarlijk is wanneer de PIJ-maatregel eindigt. Dit onderdeel krijgt veel kritiek, omdat zo de kans bestaat dat een minderjarige in feite levenslang opgesloten blijft. Dit terwijl een levenslange gevangenisstraf voor jeugdigen wettelijk uitgesloten is.
Adviesorganen die het conceptwetsvoorstel in consultatie kregen aangeboden, hebben zich over het algemeen positief uitgelaten over de gedachte om een apart jongvolwassenenstrafrecht te introduceren. Maar ze zijn kritisch op de invulling ervan. Ook de wetenschap is sceptisch over de flexibilisering van de leeftijdsgrenzen. VVD-staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) zou de gekozen leeftijdscategorie onvoldoende hebben onderbouwd. Waarom tot 23 in plaats van tot 25 jaar? De plannen zouden ook te minimaal zijn, waardoor een adequate en persoonsgerichte aanpak niet mogelijk zal zijn.
Kritische wetenschappers
Het wetsvoorstel wekt inderdaad ten onrechte de indruk dat Teeven positieve plannen heeft met minderjarigen en jongvolwassenen en in deze doelgroep wil investeren. De invoering van een adolescentenstrafrecht roept daarnaast ook ten onrechte de verwachting op dat er, speciaal voor de groep adolescenten, een nieuw type strafrecht wordt ingevoerd. Dat is echter niet het geval. De staatssecretaris maakt het slechts mogelijk om de uitzonderingsregel (toepassing van een jeugdsanctie op meerderjarigen) enigszins te verruimen.
Verschillende wetenschappers stellen zich op het standpunt dat het vanzelfsprekender zou zijn als van de uitzonderingsregel een hoofdregel wordt gemaakt en het jeugdstrafrecht van toepassing wordt verklaard op álle adolescenten. Het wetsvoorstel is in hun ogen dan ook een gemiste kans.
Het wetsvoorstel is op 4 juni 2013 aangenomen door de Tweede Kamer en de invoering van deze wet is voorzien op 1 januari 2014.
